AKBAŞ ÇOBAN KÖPEĞİNİN ÖZELLİKLERİ
Boyut: Öncelikle Akbaş dev ırk köpek ırklarına girmez. Uzaktan daha iri görünseler de yakınına gittiğinizde orta boylu bir insanın diz hizasında olduğunu fark edeceksiniz. Sürüdeki erkekleri ortalama 72-73 cm olarak ölçtük. Tabii ki köy bakım şartları yerine özel mamalar ve veteriner bakımı ile bu yükseklik daha artabilir; ancak sorun nereye kadar olmasına izin vereceğimizdir. Pek çok meraklısı Kangal için 85 cm’den kapı açsa da inanın ki 75 cm’lik sağlıklı bir köpek paha biçilmezdir. Hele gözünüzü baş ve vücut iriliğinden almayı başarıp gerçekten sağlıklı bir iskelet yapısı olup olmadığını kontrol ettiğinizde o kadar az köpek hem iriliğini hem de eklem sağlığını koruyabilir ki inanamazsınız. Bireysel sağlıklı köpekleri geçip o iri boyutlarda sağlıklı bir popülasyon yaratmak ise çok güçtür; ancak sıradan köpek sahipleri bunun farkına varmaksızın baş ve pati iriliği ve omuz yüksekliği üzerinde yoğunlaşarak köpeğin görünmeyen özelliklerini atlarlar. Zaten nereye bakacaklarını bile bilmediklerinden kolaylıkla da yalan yanlış bilgiyle ikna olurlar. Aslında tüm yapmaları gereken sürüde çalışan orta boy köpeklerle bu iri köpeklerin kalça ve omuz röntgenlerini çekerek genel bir istatistik oluşturmaktır. Ne dediğim o zaman daha iyi anlaşılabilir.
Kafa: Akbaş’ın kafası vücuduyla orantılıdır ve asla ama asla daha iri ve hantal değildir. Kafatası hafif kubbemsidir; ancak genişleyerek yuvarlaklaşması istenmez. Alın çıkıntısı yandan bakıldığında belli belirsizdir. Bu özellik önemlidir. Yukardan bakıldığında köpeğin orta genişlikteki kafatası zarifçe burun kısmı ile birleşir. Böylece burun kısmı küt bir burunla sonlanarak ırka kama şeklinde bir kafa yapısı verir. Burada burun/ağız kısmının ne tilki gibi ince-uzun ne de mastif tipi köpekler gibi kısa ve kalın olmamalıdır. Anahtar kelime burun kısmı ile kafatasının oranıdır. Biri diğerinin önüne geçmemelidir.
Dudaklar erkeklerde çok hafif sarkıklık kabul edilirse de sıkıdır. Zaten kama şeklindeki ağız yapısı dudakların mastif tip köpek ırkları gibi sarkmasına izin vermeyecektir.
Alın çıkıntısının azlığı ve orantısız genişlemeyen kafatası, Akbaşın gözlerini tam da bir sürü köpeğinde olması gibi birbirine oblik konumlandırır. Badem biçimli gözler karşıdan bakıldığında hafif çekik bir yapıya sahip olmalıdır. Gözler yüzün tam ortasında yuvarlak olması mastif ırkı köpek ırklarına mahsus bir özelliktir. Kafatası genişleyip burun kısmı kısaldıkça gözler yuvarlaklaşarak başın ön kısmına kayar. Mülk bekçiliği için uygun olan bu konum geniş arazileri taraması gereken sürü köpeği ırkları için sınırlayıcı özelliğe sahip olacaktır. Bu nedenle gözler tabiri caizse çekik olmalıdır. Göz rengi kahve tonlarındadır ve ne kadar koyu ise o kadar iyidir.
Göz kenarları, burun ve dudaklar tercihen siyahtır. Koyu kahverengi de kabul edilse de renk ne kadar koyu ise ırk için o kadar iyidir. Pigmentasyon eksikliği köpeği direkt güneş ışığı altında güneş yanmalarına açık bırakacağı gibi beyaz bir köpek ırk olan Akbaş’ı genetik olarak zayıflatacaktır. Tüylerde beyazlık standart gereği iken deride maksimum renk istenir. Bu renkler koyu lekeler ya da bütün koyu renkli deri olarak kendini gösterebilir; ancak derideki renk asla tüylere geçmemelidir. Kürkteki belirgin lekeler köpeğin safkan olmadığının göstergesidir.
Tüyler orta uzunlukta ( 3 cm kadar) ya da daha uzun olabilir; ancak bir Pirene Dağ Köpeği kadar yünsü kürk köylerde temizlik ve yaraların bakım zorluğu nedeniyle pek istenmemektedir. Bu nedenle yele, karın altı, baca arkaları ve kuyruktaki tüylenmeler ile gövdedeki ortadan nispeten daha uzun tüyler ırkın aşırı uzunluktaki bir kürke sahip olmasını engeller.
Kuyruk çemberdir; ancak bireyden bireye çeşitli sıkılıkta ya da gevşeklikte sarmaklar halinde taşınır.
Diğer fiziksel özellikleri nerdeyse her sürü köpeğinden beklenenlerle temel olarak aynıdır. Güçlü ve kavisli bir boyun; yere paralel bir sırt çizgisi ve eğimli bir kuyruk sokumu. Göğüs dirseklere kadar inse de sürü köpeklerinde her zaman rastlanmayabilir. Dirsekler vücuda yapışıktır. İçe ya da dışa dönük olmaması gerekir. Bacaklar yere dik ve patiler tam karşıyı göstermelidir. İçe ya da dışa dönük olmaları; bileklerin gevşekliği yapısal hatadır.
Arka bacaklar ön bacaklarla birbirine uygun açılara sahip olmalıdır. Sürü köpekleri omuz ve kalça eklemleri söz konusu olduğunda nispeten daha dik açılara sahiptir; ancak dikkat edilmezse bu diklik özellikle diz ve omuzlara kolay yaralanmalara neden olacaktır. Sürü güden köpek ırklarından (Alman Çoban Köpeği, Hollanda ve Belçika Çoban Köpekleri, Border Colie vs) istenen daha küçük omuz, kalça ve diz açıları sürü köpeklerinde (Kangal, Akbaş, Pirene Dağ Köpeği, Kuvasz, Maremma Çoban Köpeği vs) doğal çalışma ortamları nedeniyle daha geniştir. Bunların tam açıları bilimsel standart yazıldığında daha net olarak açıklanacaktır.
Topuklar yere dik ve birbirine paraleldir. İçe ya da dışa basmaları hatadır. Arka ayakların birbirine olan uzaklığı ortalama kalça genişliği kadardır.
Yürüyüş sırasında esnek ve minimum enerjiyle maksimum mesafe kat ediyor olması gerekir. Ön patiler ortalama çene hizasına kadar uzanırken arka bacaklar güçlü bir itişi takiben serbest bir salınım hareketi ile köpeğin yürüyüşüne imkan tanımalıdır. Baş sanki avcı bir kedi gibi sırt çizgisi hizasında taşınır. Hayvan dikkat kesilmediği sürece hareket halinde bir terrier gibi baş yukarda taşınmamalıdır. Sınırlı badi adımlar ya da ayakların içe ya da dışa basışı hatadır. Sürat artıkça ayakların bastığı nokta vücudun altındaki bir merkez çizgiyi takip eder.
